#3.3. AP versus parentificatie

Een aantal quotes die mijn blogpost samenvatten

Voor wie mijn vorige blogposts nog niet (volledig) heeft gelezen. Parentificatie kan kort omgeschreven worden als onevenwichtige, non-responsieve en ongepaste zorg. Dit kan o.a. inhouden dat je als kind te snel volwassen moest worden, verwaarloosd werd, genegeerd/ontkend, mishandeld, gemanipuleerd en waarbij ze onrealistische verwachtingen hadden van je als kind zoals perfectionisme waarbij de eigen wensen op het kind werden geprojecteerd.

Naast hechting is constructieve parentificatie onmisbaar om tot een zelfzekere, onafhankelijke en respectvolle volwassene op te groeien. Constructief als in evenwichtig, responsief en gepast! Erkenning, gezien worden,

Hieronder licht ik enkele aspecten toe die kunnen helpen om constructief te parentificeren. Wat komt er aan bod?

de principes en het waarom van geweldloze communicatie (Marschall Rosenberg)
co-reguleren: als volwassene je kind mee helpen reguleren
hoe kan je autonomie bevorderen en ze kleine wetenschappertjes laten zijn
de principes van onvoorwaardelijk ouderschap (Alfie Kohn) zoals niet belonen en straffen, erkenning van gevoelens, behoefte volgend …

Ik wil in deze inleiding even benadrukken dat de meeste ouders de beste intenties hebben in de opvoeding van hun kind. Dit is geen sturing hoe je het het beste zou kunnen doen of geen belerende vinger als je het net tegenovergesteld doet. Ik wil je vooral laten meelezen hoe ik vanuit mijn etiketjes mijn idee over opvoeden heb ontwikkeld en hoe ik dit terugvond binnen AP. Ik probeer evenwicht te houden en ik doe dit AP gegeven ook niet 100%. Ik ben mens en zal steeds fouten blijven maken of hervallen in oude patronen. Maar dat is ok. Mijn kind mag zien dat het leven niet eenvoudig is maar dat wat je ermee doet het belangrijkste is. Blijven gaan en niet opgeven dus!

Geweldloze communicatie

Geweldloze Communicatie (GC ) is ontwikkeld door Marshall Rosenberg en leidt wereldwijd tot het oplossen en voorkomen van conflicten, concrete verheldering van communicatie en heling van relaties. Het is een dynamische taal van overvloed en gelijkwaardigheid. Hiervan bestaat ook een interessant boek getiteld: Geweldloze communicatie; ontwapenend, doeltreffend en verbindend.

Geweldloze Communicatie richt zich op:

Waarneming: wat we zuiver waarnemen (niet hoe we daarover oordelen)

De eerste stap in het proces van GC gaat over het onderscheid maken tussen waarnemingen en oordelen en interpretaties. zoals

Evaluatie	Waarneming
Hij klaagt altijd	Hij zei “deze vergadering is niet efficiënt”
Hij is heel vrijgevig	Hij gaf me een bloem

Links met oordeel, Rechts zonder oordeel: voorbeelden genoemen van blabla-blabla.be

Gevoel: hoe we ons voelen bij die waarneming (niet hoe we erover denken)

Ons bewust zijn van onze gevoelens en hun rol in communicatie begrijpen, is de tweede stap in het GC proces. Onze gevoelens zijn signalen die van ons vragen om onze aandacht te focussen op wat we nodig hebben. Binnen GC zijn alle gevoelens gelijkwaardig, aangezien eender welk gevoel ons leidt naar een behoefte die onze aandacht vraagt. Dus geen onderscheid in positief en negatief, want alle gevoelens mogen er gewoon zijn.

Behoefte: als basis van wat we voelen (verantwoordelijkheid nemen)

Behoeften worden gezien als een innerlijke energie die ons op elk moment tot handelen beweegt, al dan niet bewust of onbewust. Zij hebben de kwaliteit van mensen te verbinden. Het is via de behoeften dat we wederzijdse erkenning en begrip kunnen bereiken. GC helpt onze vaardigheid te vergroten in het herkennen en uitdrukken van onze eigen behoeften, evenals af te stemmen op de behoeften van anderen. Wanneer onze behoeften begrepen worden, verkrijgen we een dieper begrip , wat de kans op creatieve oplossingen vergroot.

Verzoek: concrete actie voorstellen om het leven te verrijken (geen eis)

Het bewustzijn van behoeften brengt ons in een positie van eigen ‘vermogen/kracht’ . Als we vanuit deze plek willen handelen is het nodig ons bewust te zijn van concrete handelingen die leiden tot het vervullen van deze behoeften. Het is dus van wezenlijk belang dat we heldere verzoeken kunnen formuleren. Twee verzoeken die in een gesprek kunnen bijdragen aan verbinding, zijn om de andere persoon uit te nodigen om:

te reageren op wat je gezegd hebt
hen te vragen om te zeggen wat zij begrepen hebben van wat jij zei

Aangezien een verzoek betekent dat we open staan voor verschillende meningen of wensen, is het ook belangrijk om een onderscheid te maken tussen een verzoek en een eis, m.a.w. een ‘vraag’ die eerder vanuit een ‘eisende energie’ gesteld wordt en die de indruk kan geven dat de andere persoon geen keuze heeft.

GC legt de nadruk op de waarde van eerlijk spreken en empathisch luisteren als basis voor een respectvolle interactie.

Door in een situatie ‘je eerlijk spreken’ af te wisselen met ‘empathisch luisteren’ naar de ervaring van de ander, kunnen we een dusdanig contact opbouwen wat een essentiële basis vormt voor dialoog, vertrouwen, motivatie en samenwerking. De verheldering van onze verschillende behoeften is een vereiste bij het kunnen creëren van samenwerking en oplossingen, zelfs in de meest moeilijke conflicten.

Hoe je dit kunt toepassen op de kleintjes die nog maar net de taal machtig zijn? De website van How2Talk2Kids (Faber & Mazlisch) heeft al enkel tips in een notendop vervat. Het boek is thans een echte aanrader om je in te verdiepen. Zeer praktisch en toch niet te eentonig geschreven. Bovendien schreven ze ook eentje voor de communicatie tussen broers en/of zussen.

Niet enkel hebben Faber & Mazlisch zeer praktische handvaten aangereikt. De beroemde Gordon methode mag ik zeker niet overslaan binnen het thema GC. Het boek ‘Luisteren naar kinderen: van contact naar verbinding binnen het gezin’ van Thomas Gordon is een echte bijbel bij het verbindend opvoeden. Wat wordt hierin besproken?

Misverstanden over communicatie binnen het ouderschap
De taal van acceptatie en zelf actief luisteren naar je kinderen in de praktijk
Hoe kan je ervoor zorgen dat kinderen naar je luisteren (niet hetzelfde als gehoorzamen trouwens!)
De ik-boodschap en tips om de omgeving te veranderen
machtsconflicten versus geen-verliesmethode in de praktijk (incl. misverstanden over deze methode)
Start met jezelf (acceptatie, roulerende rekening, zelfreflectie,…)

Co-regulatie

Wat is nu co-regulatie en waarom is dit zo belangrijk? Ik heb een zeer interessant en betrouwbare presentatie gevonden die jullie dit (in het Nederlands) mooi uitlegt waar het allemaal om draait. Ik vat het wel eventjes voor jullie samen.

Co-regulatie:

gebeurt in slaap/waak, aandacht, affect, verteringsprocessen, sensorische verwerkig, motorische controle en planning
komt tot stand in interactie met de primaire verzorgers
reguleert de ‘ervaringsafhankelijke’ groei van het zenuwstelsel van het kind = interactieve regulatie tussen vaak de moeder en het kind

Intuïtief (natuurlijk/bewust/mild) ouderschap geeft net deze responsiviteit, afstemming en gepaste zorg binnen de steeds evoluerende ontwikkelingsnoden. Hierbij zijn de principes van AP echt een must zoals:

voeden op verzoek
behoefte volgend
samen op zoek naar regulatiemogelijkheden (communicatie en luisteren)

De kalmte, vastberadenheid en zekerheid die je toont als ouder geeft je kind ook de nodige handvaten hoe om te gaan met stress, onzekerheid, angst etc. … Het kind zal zoeken naar een soort veiligheid zodat hij zijn primaire reflexen niet zal moeten inzetten (freeze, flight, fight of fawn). Zulke hoge cortisol levels zorgen dan op hun beurt voor een vermindering van hersenontwikkeling. Een combinatie van factoren die zouden kunnen resulteren in destructieve parentificatie kan een basis zijn voor een trauma.

Perfectie is niet haalbaar en kinderen mogen dit ook zo ervaren. Als je eens een ‘zwak’ moment hebt van een incorrecte zelf-regulatie (frustratie, vermoeid, getriggerd, …) kan dit gekaderd en besproken worden waarbij een sorry zeker mogelijk is (voorleven als voorbeeld). Onmisbaar is toch deze zelf-regulatie want je kind zal je ‘buttons’ indrukken net daar waar je jezelf nog niet in de hand hebt. Spiegelen of projecteren heet dat.

Als je reageert vanuit je eigen gekwetste kind of je trauma’s dan zal je je kind niet de gepaste, evenwichtige en responsieve zorg kunnen geven. Het aanpakken van je eigen demonen kan er dus ook voor zorgen dat je je kind op de juiste manier leert co-reguleren. Opnieuw: doorbreek die roulerende rekening en zorg voor zelfinzicht!

Onvoorwaardelijk ouderschap: constructieve parentificatie

Zonder voorwaarde, zonder macht(strijd)

Het allergrootste principe van Alfie Kohns OO (onvoorwaardelijk ouderschap) visie is dat de primaire verzorgers niks voorwaardelijk stellen binnen de ouder-kind relatie. Voorwaardelijk zoals een specifiek gewenst resultaat koppelen aan een ouderlijke waardering (of het gedrag koppelen aan de persoon). Je vindt de Nederlandse samenvatting van het boek ‘onvoorwaardelijk ouderschap’ van Alfie Kohn hier.

Zo wordt er vaak een ‘als … dan’ uitspraak gedaan om de kinderen te motiveren iets uit te voeren of ergens mee door te zetten. ‘Als je dit doet dan krijg je dat/niet’. Je spreekt dan eigenlijk hun extrinsieke motivatie aan (vanwege de beloning of de straf). Zo’n voorwaardelijke opvoeding lijkt zeker op korte termijn effectief te zijn. Een kind dat gehoorzaamt en je zonder meer volgt vanwege iets dat niet binnen hemzelf ligt. In de basis oordelen we eigenlijk over het gedrag en koppelen we dit aan iets waar wij, als ouders, in beslissen of het waardig is voor een beloning of niet. In mijn opinie niet het fundament waarop je wil verder bouwen.

Helaas wordt niet enkel een materiële beloning of straf gebruikt, maar al te vaak wordt er gehandeld vanuit een onthouding van liefde of steun. ‘Als je die keuze maakt, dan spreek ik niet meer met je’, ‘als je dat zou doen, dan hou ik niet meer van jou’, ‘zou je dit niet kiezen, dan steun ik je niet meer’. Allemaal voorbeelden van voorwaardelijkheid waarbij de persoon zijn fundamentele behoefte (een volwaardig deel zijn van een systeem/gezin/basis) opzij wordt gezet. Dit is een opvoedingstechniek die neigt naar destructieve parentificatie als dit langdurig wordt ingezet en ook als het kind niet de juiste basis of fundament (veilige gehecht) heeft om vol zelfvertrouwen toch te durven kiezen voor zijn intrinsieke motivatie.

Leren ze iets uit deze momenten die kunnen worden aangegrepen als leermomenten?

Wat is dan wel mogelijk? Je zou de lange termijn doelen kunnen beogen. Wat wil ik bereiken? Wil ik dat mijn kind luistert, door zelfinzicht en interne motivatie handelt? Dan kan je hem motiveren door middel van logische, praktische en geweldloze communicatie. Het uitleggen wat hier het originele belang van is, wat het voor- of nadeel voor het kind kan zijn als hij dit wel of niet uitvoert, is er een compromis mogelijk, soms horen bepaalde routines of keuzes gewoon bij het dagelijkse leven. De keuze niet laten afhangen van wel of geen beloning (materieel of immaterieel).

Het is een zeer vermoeiend traject dit onvoorwaardelijk ouderschap. Veel uitleggen, herhalen en onnoemelijk veel geduld zijn hiervoor nodig. Je kan volgens mij niet 100% onvoorwaardelijk zijn. Als het bij mijn dochter om gezondheid en veiligheid draait heb ik wel een beschermende macht om haar op een bepaalde manier te doen gehoorzamen (ik gebruik nu even de term ‘gehoorzamen’ omdat dit haaks staat op het begrip ‘luisteren’).

De taal is hierbij dan ook van enorm belang. Het wil niet zeggen dat je pas onvoorwaardelijk kunt opvoeden vanaf het moment dat het kind kan babbelen. De vele uitspraken en voorwaardelijkheden die je ervoor doet worden zeker opgeslagen in hun brein. Baby’s, peuters en kleuters begrijpen de systemen, gebruiken en effecten zeer zeker ook zonder dat ze de taal machtig zijn.

Zonder projectie van eigen verwachtingen

Bepaalde ouders dragen een ‘rekening’ mee vanuit het verleden. Een roulerende rekening. Dit is een onderwerp dat ik al heb aangehaald in mijn blogpost ‘parentificatie: hoe doorbreek ik mijn roulerende rekening’.

Deze roulerende rekening zorgt ervoor dat bepaalde ouders soms al starten met bepaalde verwachtingen (meegenomen vanuit het verleden) en wensen waaraan het kind moet voldoen. Dit kan op zo’n manier worden overgebracht (door voorwaardelijkheid bijvoorbeeld) dat het kind voelt dat het geen keuze heeft dan de projectie van zijn ouders te volgen om hen gelukkig en tevreden te houden.

Dit zorgt ervoor dat het kind niet kan ontwikkelen op de normale, constructieve manier en zal blijven steken in een rollenpatroon die zijn ouders hem hebben opgelegd. Zo ook zal hij in zijn relaties verder volgens dit patroon handelen en leven.

Vaak is inzicht in je eigen roulerende rekening, je eigen demonen of etiketjes een eerste stap om ervoor te zorgen dat je niet vanuit bepaalde (onrealistische) verwachtingen, eisen, wensen of projecties gaat opvoeden. Soms wordt er ook woordelijk en fysiek gereageerd vanuit die roulerende rekening dat enorme impact kan hebben op je kind. Je kind reageert ook vanuit een aangeboren/verworven loyaliteit waarbij hij niet zal willen voorbij gaan aan de wensen van zijn ouders. Is het dan wel eerlijk om je kind een richting uit te sturen die eigenlijk jou werd opgelegd in je eigen opvoeding of zelfs helemaal omgekeerd: soms navigeer je helemaal het tegenovergestelde van je eigen opvoeding waarbij de balans dan net weer te ver omslaat.

Het is een evenwichtsoefening maar we moeten voor ogen houden dat we het kind begeleiden en het kind evenwaardig is aan ons. Hij verdient in zijn keuzes en handelingen evenveel respect als we dat van volwassenen verlangen. Zolang hij begeleid wordt op ‘zijn’ pad en bij de nodige leermomenten zelfinzicht leert via een platform van informatie en reflectie: dan zal hij zelfzekerder worden en durven gaan voor zijn eigen leven.

Met autonomie (kleine wetenschappertjes)

Als ouders neigen we teveel over te nemen van het kind, het te navigeren in spel, het te helpen bij problemen of vraagstukken die het kind (op welke leeftijd dan ook) tegenkomt. We willen dat het kind succeservaringen krijgt en nog zo snel mogelijk uit. Teleurstelling, boosheid, ongeduld of zelfs verdriet zien we niet graag waardoor we hem sneller naar de succeservaring brengen. Onze intenties zijn zeker puur, maar als we kijken naar de langere termijn: helpt dit het kind wel om tegenslagen, stress en mislukkingen te verwerken?

Het kind laten kliederen, smodderen, sukkelen, onderzoeken, proberen en dit allemaal in een voor hem veilige omgeving: dat is pas beleven en ontwikkelen.

Je verwachtingen loslaten en de omgeving voor hem veilig maken kan ervoor zorgen dat hij zich volledig mag smijten in zijn wetenschappelijk, proefondervindelijk onderzoek. Het zijn allemaal kleine wetenschappertjes en zullen met de juiste aanmoediging (op afstand) hun eigen weg vinden in de oplossingen of succeservaringen. Ze zullen zelf het succes ervaren met zijn eigen inspanningen.

Daarom is het ‘goed zo’, het gejuich en geklop en het ‘wow, goed gedaan’ niet zo’n goed idee. Want dan motiveer je hem weer extrinsiek (jouw waardering, jouw goeddunken) en zal hij het de volgende keer voor jouw waardering doen. Moeilijk he! Ik betrap me er zelf ook nog te vaak op. Maar ik ben aan het leren om gewoon te zeggen wat ik zie: ‘he, je hebt zelf een duplohuis gemaakt’, ‘je hebt alle kleurtjes gebruikt van je verfpalet’, ‘je heb die puzzel volledig zelf gemaakt’, ‘je hebt vaak moeten proberen, maar het is je gelukt’… Zo beoordeel ik zijn resultaat niet in mijn termen: goed of slecht of meh…

Bovendien kan autonomie in niet – essentiële situaties de noodzakelijkheden in het dagdagelijkse leven vereenvoudigen. Ik geef een voorbeeld. Geef je kind een eigen keuze in bijvoorbeeld 3 setjes kleding, met welk speelgoed hij speelt, met het veilig snijden van fruit/groenten (op niveau), met het meemaken van de ‘saus’ van spaghetti, met de eigen keuzen uit welk bord of beker hij eet of drinkt. Al deze autonomie zorgen ervoor dat er al minder weerstand nodig was waardoor tijdens de noodzakelijke activiteiten (eten, tanden poetsen, klaar maken om te vertrekken….) meer tegemoetkoming komt.

Behoeftevolgend maar te onderscheiden van de wensvorm

Attachment parenting: daar ging mijn overkoepelende blogpost om. Het betekent eveneens dat je behoeftevolgend kunt opvoeden. Je kind zien, horen in zijn primaire noden. Dan is het uiteraard belangrijk om deze noden te kunnen achterhalen en te benoemen. Het enige probleem is dat, bij het opgroeien van het kind, dat ze sneller zullen ressorteren naar bepaalde wensvormen die niet steeds haalbaar zijn. Het is ok om die wensvorm aan te passen of soms wat uit te stellen, zolang aan hun primaire behoefte werd voldaan. De behoefte benoemen en vertellen dat je ziet wat ze willen kan hen zeker al geruststellen. Weerstand komt er als ze voelen dat je niet begrijpt wat ze ‘echt’ willen. Natuurlijk is geweldloze communicatie hierin ook een groot deel. Uitleggen met logica, compromissen (elkaar tegemoet komen i.p.v. ‘waarom, daarom’) en geduld. Zacht assertief/kordaat is niet met ongeduld in mijn gevoel. Je zegt gewoon even waar het nu op slaat maar dat het bijvoorbeeld nu even niet kan: je komt (bepaalde en begrijpelijke tijdspanne) er later zeker op terug. Als je dan doet wat je belooft krijgen ze ook vertrouwen in je beloften en zal de weerstand in de toekomst ook minder worden.

Kalmte, vastberadenheid, een logisch (op niveau) redeneringsvermogen zonder projectie van eigen verwachtingen, met respect, de nodige autonomie, evenwichtig, responsief: allemaal begrippen die je kunt onderbrengen onder AP.

Ik hoop dat ik je wat inzichten heb kunnen geven in mijn zoektocht (en vondst) van een opvoedingsstijl die past bij het doorbreken van mijn roulerende rekening. Ik ben niet heilig, ik ben niet perfect en zeker niet alwetend. Ik val en sta iedere dag op. Het belangrijkste is dat je blijft proberen en je wilt blijven groeien. Af en toe even stilstaan om je situatie te overzien om verder te kunnen navigeren is zeker niet onmisbaar, maar een te lange stilstand is voor mij achteruitgang. Ik moet blijven bewegen, reflecteren en aanpassingen doen zodat ik (intrinsiek) tevreden kan zijn met de groei die ik maak.

Als je vragen hebt (praktisch of theoretisch) over deze thema’s of je wil gewoon even van gedachten wisselen kan dit steeds. Je kan via mijn facebook pagina contact opnemen.

https://www.facebook.com/howtoheallife/

Zorg voor jezelf (en anderen), hou het gezond, blijf in uw kot en tot snel!